Lokacja Brzustowa

W czasach, gdy Król Kazimierz Wielki wznosił zamki w Inowłodzu i Opocznie, otaczał inowłodzki gród murami obronnymi oraz pijał miód u Esterki w Raciążku potocznie nazywanym Raciążem, położonym po lewej stronie Wisły między Nieszawą, a Ciechocinkiem, biskup Maciej z Gołańczy odbudowywał zamek po spaleniu go wraz z katedrą włocławską przez Krzyżaków w dniu 5 lipca 1329 r. Zamek ten był siedzibą biskupów diecezji włocławskiej, zwanej także kujawską, a zamek w Wolborzu stanowił ich letnią rezydencję.

3 lutego 1367 r. w tym właśnie Raciążku, zasiadający z woli Nieba i Stolicy Apostolskiej biskup włocławski Pałuka Zbylut z Gołańczy (synowiec biskupa Macieja) wraz z kapitułą włocławską nadał Piotrowi Rusinowi mieszczaninowi z Wolborza, prawdopodobnie synowi krakowskiego rajcy Mikołaja, prawo lokowania na prawie średzkim wsi Brzustów położonej w Ziemi Sandomierskiej, z tamtej strony Pilicy w kasztelanii opoczyńskiej.

W dokumencie lokacyjnym biskup Zbylut wyraża przekonanie, że Piotr Rusin obecnie i w przyszłości będzie dobrze zarządzać i dążyć do pomnożenia dóbr oraz przy pomocy łaski boskiej potrafi zapewnić obfitość pożytków wsi naszej (Brzustowa) i naszego kościoła włocławskiego.

Pierwsi osadnicy

Pierwsi osadnicy Brzustowa pochodzili z sieradzkiego, czyli niekoniecznie z bardzo odległych stron, ponieważ zarówno Wolbórz jak i Piotrków (Trybunalski) wchodziły w skład tego województwa.

Zdobywanie przez kmieci ziemi uprawnej odbywało się poprzez karczunek połaci lasów położonej nad Pilicą ogromnej puszczy, stąd też 10 – letnia „wola” czyli swoboda od wszelkich powinności na rzecz właściciela, w naszym przypadku biskupstwa włocławskiego. Sołtys zwany zasadźcą otrzymywał swoje łany pośrodku wsi. Wieś lokowana na prawie niemieckim ciągnęła się długim rzędem budynków. Pośrodku wsi stał wysoki pal, w który przy zakładaniu kolonii wbijano tyleż kołków ile lat „woli” otrzymali nowi mieszkańcy. Tam stała zagroda sołtysa, który po upływie każdego roku, w obecności całej gromady wybijał z pala jeden kołek. Gdy już wszystkie wyjęto, sołtys stawał się poborcą kościelnych dochodów. Tego ceremoniału wybijania kołków dokonywał zapewne pierwszy sołtys (wójt) Brzustwa – Piotr Rusin. Stanowisko sołtysa było dziedziczone.

Biskup Zbylut z Gołańczy kilka miesięcy później niż Brzustów, a dokładnie 29 czerwca 1367 r. w Wolborzu, lokuje również na prawie średzkim wieś Twardą, natomiast nieco wcześniej, 13 stycznia 1363 r. w Raciążu, jego poprzednik biskup Maciej lokuje wieś Wiaderno, gdzie pańszczyznę odrabiać mieli kmiecie wsi Ciebłowice.

Tak więc przedstawia się udokumentowana historia Brzustowa sięgająca czasów średniowiecza.

U zarania dziejów losy Brzustowa, położonego w obszarze administracyjnego oddziaływania najpierw kasztelanii, a potem powiatu opoczyńskiego, związane były bardziej z Wolborzem i Włocławkiem, a także z Gnieznem i Kurzelowem oraz z bliżej położonymi Białobrzegami (Opoczyńskimi), Smardzewicami i Inowłodzem niż z Opocznem i Sandomierzem.

 

 

Źródło: „Dzieje Brzustowa i Okolic. Część I. KORONA”,

autor: Ryszard Bronisław Mochola

 

Artykuł do przeczytania w Biuletynie Informacyjnym Gminy Inowłódz nr 26/2017

Dzieje historii Brzustowa kontynuowane będą na łamach kolejnych numerów Biuletynu Informacyjnego Gminy Inowłódz.